تاریخچه سیم و کابل در ایران و جهان

تاریخچه سیم و کابل

تاریخچه سیم و کابل بر می‌گردد به سال ۱۸۳۰ که اولین بار کشتیرانان از کابل به عنوان ابزار کاری خود استفاده می‌کردند. البته اکثر استفاده از کابل در آن زمان در کشتیرانی برای استفاده‌های دیگری بود. اما با پیشرفت علم سیم به کار گرفته شد و هادی آن از مس بود. اما این سیم‌ها در آن زمان بدون عایق بودند و با فراگیر شدن صنعت برق، خطرات ناشی از برق‌گرفتگی نیز زیاد شد.
در سال ۱۸۷۶ اندیشه تولید کابل با روکش لاستیکی به مرحله اجرا درآمد. در این مرحله چند رشته سیم مسی را به هم تابیده و با نوعی کائوچوی طبیعی به نام گوتاپرچا روکش می‌کردند.

فرآیند ساخت کابل بدین شکل بود که ابتدا یک ماده عایق گیاهی را به دور رسانا پیچیده آن را در دمای ۱۳۰ تا ۱۴۰ درجه سانتیگراد خشک و سپس آن را با مواد روغنی، رزین یا موم اشباع می‌کردند و سرانجام با سرب روکش می‌نمودند. اما در سال ۱۸۸۷ شیمیدان‌ها از راه سنتز مواد، موفق به تهیه عایقی جدید به نام باکلیت شدند که ارزانتر از لاستیک بود.
در همین دوران شبکه‌های با ولتاژ بالاتر نیز جای خود را باز کرده بودند به طوری که در سال ۱۸۹۸ نخستین کابل ۱۰ کیلوولت سه رشته‌ای، برای یک شبکه برق متناوب سه فاز ساخته شد.

در سال ۱۹۳۵ یک کارشناس سوئیسی به نام بورل با قراردادن دو الکترود در داخل روغن و با گذاشتن لایه‌های مختلفی از کاغذهای عایق در میان دو الکترود ولتاژ شکست این مواد را اندازه‌گیری کرد و نشان داد که با بهبود شرایط ساخت کیفیت عایق‌های کاغذی بالا می‌رود و می‌توان آنها را در ولتاژهای بالاتر به کار گرفت.
با این پیشرفت ساخت کابل‌های با ولتاژ بالاتر روز به روز گسترش یافت و با بهره‌گیری از مواد دیگری مانند EPR – PVC – PE و دامنه فعالیت در صنعت کابل‌سازی گشترش  یافت و سرمایه‌گذاری‌های کلانی را جذب کرد.

در سال ۱۹۵۳ برای نخستین بار کابل خشک با عایق پلی‌اتیلن کراس لینک (XLPE) در کارخانه جنرال الکتریک ساخته شد. عایق پلی‌اتیلن کراس لینک (پخته یا ولکانیزه شده) ماده‌ای است که در پی یک واکنش شیمیایی – گرمایشی از ماده پلی اتیلن گرما – نرم به وجود می‌آید. این ماده از نظر ساختاری به مواد گرما – سخت (Thermoset) بسیار نزدیک است.
با این ماده جدید بود که امکان ساخت کابل‌هایی با ولتاژهای بسیار بالا فراهم آمد. از همین روی امروزه ساخت کابل‌های فراتر از ۵۰۰ کیلوولت نیز امکان‌پذیر شده است.

تاریخچه سیم و کابل در ایران بر اساس مستندات موجود نشان می‌دهد که از همان سال‌های ورود کارخانه برق امین‌الضرب به ایران در سال ۱۲۸۲ خورشیدی سیم‌های روکش‌دار و سپس کابل توسط همین شخص محمدحسین امین‌الضرب ملقب به پدر برق ایران خریداری و به ایران وارد گردید.
در سال‌های نخست بهره‌برداری از انرژی برق معمولا سیم‌های روکش‌دار به کمک مقرهای کوچک و سفیدرنگ قرقره مانندی بر روی دیوارها و سقف اتاق‌ها و سالن‌ها نصب می‌شدند،

سپس در پی بهره‌گیری از انرژی برق برای راه‌اندازی موتورهای برقی در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها، استفاده از کابل های پیشرفته‌تر آغاز گردید و با افزایش تعداد کارگاه‌ها و کارخانه‌ها ورود کابل نیز چشمگیرتر شد.
از سویی با جمع‌آوری شبکه‌های هوایی در شهرهای بزرگ به ویژه در تهران و اصفهان و نصب شبکه‌های زمینی کابل فشار ضعیف و فشار متوسط نیاز به کابل‌های پیشرفته وارداتی چاره‌ناپذیر گردید و بنگاه‌های برق برای تامین نیازهای گوناگون و گاهی پیچیده تن‌ها به بازارهای برون مرزی متکی شدند و انبارهایشان پر از کابل‌های متنوعی شد که از سازندگان بی‌شمار در سطح جهان خریداری می‌کردند.

برتری مدارهای کابلی و نیازهای روزافزون به شبکه‌های زمینی در سطح شهرها و درون کارخانه‌ها و کارگاه‌ها، برنامه‌ریزان اقتصادی و فنی و سرمایه‌گذاران را بر این باور کشاند که با سرمایه‌گذاری در صنعت کابلسازی افزون بر تامین نیازهای داخلی از خروج ارز نیز جلوگیری می‌شود.
در این میان با پدید آمدن زمینه ورود فناوری‌ها و دانش‌های نوین پیشرفته و برپایی پایگاه‌های تحقیقاتی تخصصی به روند رو به رشد پیشرفت‌های علمی و فنی کمک می‌گردد. چنین بود که اندیشه ایجاد کارخانه‌های کابل‌سازی به وجود آمد.

روش ساخت کابل فشار قوی تقریبا در تمام کارخانه‌های سازنده در گوشه و کنار جهان همانند است. اما در طراحی کابل‌ها و شبکه‌های کابلی و انتخاب نوع کابل تفاوت‌هایی دیده می‌شود. این تفاوت‌ها در زمینه ساخت کابل‌های توزیع خیلی اساسی نیستند.
استانداردهایی نیز که برای کابل‌های توزیع مورد استفاده قرار می‌گیرند همواره یکسانند و تفاوت‌های اساسی آن‌ها به سبب اختلاف در دستگاه یکاهای آن‌هاست. در رابطه با ساخت با استفاده از کابل‌ها کشورهای جهان را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: کشورهایی که از روش ساخت بریتانیا و اروپا پیروی می‌کنند و آن‌هایی که با روش طراحی در ایالات متحده آمریکا سازگارند.

ایجاد کارخانه‌های سیم‌سازی و کابل‌سازی در ایران از نزدیک به ۴۰ سال پیش آغاز شده است، هر چند به نظر می‌رسد که سیم‌سازی باید پیشینه بیشتری داشته باشد.

شایان یادآوری است که واژه سیم در زبان فارسی نام فلز نقره است که به آسانی به صورت مفتول یا سیم‌های نازک در می‌آمده است حتی واژه سیماب یا جیوه در حقیقت از دو واژه سیم و آب شکل گرفته است. از سویی یکی از نخستین واردکنندگان سیم‌های رسانا به ایران، شخصی فرانسوی بود که از کارخانه کابل CEEM سیم و کابل وارد می‌ساخت.
این نام اختصاری در زبان فرانسه س دوزم خوانده می‌شد ولی در ایران به آسانی تبدیل به سیم شد و با توجه به زمینه پیشین این واژه در ایران (سیم یا نقره) زمینه کاربردش به جای مفتول آسانتر و هموارتر گردید و سرانجام جایگاه ویژه‌ای در نام‌گذاری رساناهای برقی یافت.

به هر روی کارخانه‌های کابل‌سازی در آغاز کار خود را با تولید سیم آغاز کردند و سپس با ساخت رساناها، توسعه یافته و سرانجام به ساخت کابل پرداختند. در این زمینه می‌توان به کوتاهی به روند طی شده نگاهی انداخت:

سیم‌سازی: این صنعت با به کار افتادن کارخانه‌های فروزنده، دیاموند (هادی برق کنونی)، الکتریک خراسان و سیمکو آغاز شد، امروزه نزدیک به ۱۰۰ کارخانه در همین زمینه مشغول به کار هستند.

تولید رسانا: ساخت رساناهای برقی توسط شرکت‌های ایر کابل (کابل ساوه کنونی) و آلومتک (وابسته به وزارت نیرو) آغاز شد که همچنان به تولید ادامه می‌دهند.

کابلسازی: کابل‌های افشان و کابل‌هایی با رساناهای یک تکه و یا رشته‌ای در هم کلاف و فشرده شده تا ۳۰۰ و بزرگتر هم اینک توسط کارخانه‌های کابل البرز، کابل ایران، کابل تک، سیمکو و سیمکات در دست ساخت است و در سال‌های اخیر کارخانه‌های جدیدتری با تغییرات پیشرفته نیز مانند سیم و کابل ابهر فعالیت خود را به طور گسترده‌ای آغاز کرده‌اند.

کابل‌های مخابراتی: کارخانه‌های کابل ایران، کابل تک و کابل البرز در این زمینه فعال‌اند. رایان سیم اصفهان پیشرو رفسنجان و کارخانجات کابل‌های مخابراتی شهید قندی نیز در این گروه جای دارند.

کابل فشار متوسط : تعداد کارخانه‌هایی که به ساخت کابل‌های فشار متوسط می‌پردازند محدودترند. در این گروه می‌توان به کابل رایان سیم اصفهان، پیشرو یزد ابهر، کابل البرز و سیمکو اشاره داشت.

سیم‌های لاکی: این گروه از سیم‌ها بیشتر توسط کارخانه‌های پایش، شارلاک

سیم و کابل بر اساس جنس مواد اولیه به سه دسته مسی، آلومینیومی و فیبر نوری تقسیم‌بندی می‌شوند.

این چکیده از تاریخچه سیم و کابل در ایران بود که امیدواریم مورد توجه شما قرار گرفته باشد. در آینده مطالب بیشتری به ویژه در رابطه با تاریخچه سیم و کابل در ایران منشتر خواهیم نمود.